80 lat temu, 19 kwietnia 1943 r., żydowscy bojownicy z Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) stawili zbrojny opór oddziałom niemieckim, które przystąpiły do likwidacji warszawskiego getta. Rozpoczęło się w ten sposób powstanie, które przeszło do historii jako powstanie w getcie warszawskim. Było ono największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie. W powstańcach nie było nadziei na zwycięstwo. Kierowała nimi przede wszystkim chęć odwetu na Niemcach i zadania im jak największych strat. Nie mieli nic do stracenia – wybierali śmierć z bronią w ręku.
Marek Edelman, jeden z przywódców zrywu, tak mówił o podjętej walce: „Są takie piękne słowa: godność, człowieczeństwo. Tego broniliśmy”.
Warszawskie getto było największym spośród założonych przez Niemców, w którym zamknęli ponad 400 tys. Żydów. Dziesiątki tysięcy z nich zmarły z powodu chorób i głodu.
22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli deportacje więźniów getta do obozu zagłady w Treblince. W ciągu dwóch miesięcy wywieziono tam i zagazowano ponad 250 tys. osób. Jesienią 1942r. w getcie pozostało już tylko około 60 tys. Żydów, głównie młodych ludzi. W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów litewskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria. Przez blisko miesiąc warszawskie getto prowadziło nierówny bój z wojskami niemieckimi. Powstańcom pomocy próbowało udzielać polskie podziemie, ale niestety zakończyło się ono niepowodzeniem.
Zaledwie kilkudziesięciu powstańcom udało się wydostać kanałami i podziemnymi tunelami z płonącego getta. 8 maja 1943 r. Niemcy otoczyli bunkier dowództwa ŻOB przy ul. Miłej 18. Około stu bojowników, wśród nich pierwszy dowódca powstania Mordechaj Anielewicz, udusiło się dymem lub popełniło samobójstwo, nie chcąc wpaść w ręce Niemców. Powstańcy w małych, rozproszonych grupach walczyli jeszcze do 16 maja 1943 r. Tego dnia gen. Stroop ogłosił koniec akcji pacyfikacyjnej i na znak zwycięstwa rozkazał wysadzić w powietrze Wielką Synagogę przy ulicy Tłomackiem. Warszawskie getto zostało zrównane z ziemią.
Spośród walczących w getcie powstańców, powstanie przeżyło zaledwie kilkudziesięciu. Większość z nich jednak nie doczekała końca wojny. Wojnę przeżyło tylko kilku, w tym dwaj członkowie dowództwa ŻOB – Icchak Cukierman i Marek Edelman. Ten ostatni do końca życia w rocznicę powstania przychodził pod Pomnik Bohaterów Getta, by oddać hołd poległym towarzyszom. Wraz z nim przychodziło coraz więcej ludzi z żółtymi kwiatami.
By uczcić pamięć o powstaniu w getcie warszawskim Muzeum Historii Żydów Polskich Polin organizuje corocznie akcję społeczno-edukacyjną Żonkile, której towarzyszy hasło „Łączy nas pamięć”. Żółty żonkil, w tym roku będzie już dziewiąty raz symbolem zbiorowej pamięci. Zachęcamy uczniów naszej szkoły do udziału w tej pięknej akcji. Poniżej zamieszczamy link do strony, z której można pobrać szablon i instrukcję wykonania żonkili z papieru. W poniedziałek – 19 kwietnia – podczas lekcji uczcijmy pamięć przypinając do ubrań żółte żonkile.
https://www.polin.pl/pl/zonkile
Poniżej zamieszczamy też link do filmu opowiadającego o powstaniu w getcie warszawskim – „Nie było żadnej nadziei…”
https://www.youtube.com/watch?v=MI3bEHjhYds
Prosimy 19 kwietnia 2023 roku z okazji 80 rocznicy wybuchu Powstania w getcie każdy uczeń miał przypiętego żonkila.
Każdy, kto przjdzie z żonkilem otrzyma pochwałę
“ 19 kwetnia ważna chwila-przypnij na znak pamięci żonkila”
